Focusgroep organiseren: uitleg, voorbeeld en stappenplan (2023)

Gepubliceerd op 22 mei 2023. Laatste update op: 22 mei 2023.

In dit artikel leggen we uit wat een focusgroep is, hoe je hier respondenten voor werft en hoe je deze zelf kunt uitvoeren. Ook delen we een voorbeeld topiclijst met je, zodat je er zelf mee aan de slag kan. 

1. Wat is een focusgroep?
2. Wanneer zet je een focusgroep in?
3. De voordelen en nadelen van focusgroepen
4. Focusgroepen organiseren
5. Voorbeeld topiclijst en interviewgids
6. Hoe kun je focusgroepen uitvoeren?
7. Focusgroepen analyseren
8. Stappenplan voor het organiseren van focusgroepen

Via User Sense kun je zelf eenvoudig focusgroepen (laten) uitvoeren. Meer weten over hoe je dit doet? 

Boek een demo
 

Wanneer zet je een focusgroep in?

UX-onderzoek kan in drie verschillende fases in het ontwikkelproces worden ingezet. Hieronder bespreken we de rol van focusgroepen in elk van deze fases.

Focusgroepen in de verkennende fase

In de verkennende fase van het UX-onderzoek wordt de focusgroep gebruikt om diepgaande inzichten te verkrijgen over de behoeften, wensen en verwachtingen van potentiële gebruikers. Door middel van open discussies en exploratieve vragen kan de focusgroep helpen bij het identificeren van belangrijke thema's, het ontdekken van nieuwe inzichten en het genereren van ideeën voor productontwikkeling.

Focusgroepen in de validatiefase

In de validatiefase van het UX-onderzoek wordt de focusgroep gebruikt om de feedback en reacties van gebruikers te valideren. Het doel is om te controleren of de ontwikkelde concepten, prototypes of ontwerpen aansluiten bij de behoeften en verwachtingen van de doelgroep. Focusgroepen worden vaak ingezet bij concept testing.

Focusgroepen in de optimalisatiefase

In de optimalisatiefase van het UX-onderzoek worden focusgroepen ingezet om inzichten te verkrijgen rondom een specifieke dienst of product. Het doel is dan vaak om gedetailleerde feedback te verzamelen die kan bijdragen aan een van de volgende verbeterslagen. De focusgroep kan bijvoorbeeld worden gebruikt om (het idee van) nieuwe functies te testen, maar ook om mogelijke problemen te identificeren. In tegenstelling tot bij user tests, worden voor focusgroepen vaak bestaande klanten uitgenodigd.

De voordelen en nadelen van focusgroepen

Het organiseren van focusgroepen komt met voor- en nadelen. De belangrijkste voordelen en nadelen van focusgroepen zetten we hieronder voor je op een rijtje.
 

De drie grootste voordelen van focusgroepen

1. Diepgaande inzichten. Net zoals bij diepte-interviews, bieden focusgroepen de mogelijkheid om diepgaande inzichten te verkrijgen over de meningen, ervaringen en percepties van deelnemers. Bij focusgroepen is er interactie tussen de respondenten. De interactieve setting stimuleert open discussies en het delen van persoonlijke perspectieven, waardoor onderzoekers waardevolle informatie kunnen verzamelen die moeilijk te verkrijgen is via andere onderzoeksmethoden.
2. Synergie en groepsdynamiek. De groepsdynamiek in focusgroepen kan leiden tot synergie en nieuwe inzichten. Door de interactie tussen deelnemers worden verschillende standpunten, ideeën en suggesties gegenereerd. Het delen van ervaringen kan ook de deelnemers zelf inzicht geven en hen bewust maken van perspectieven die ze mogelijk nog niet hadden overwogen.
3. Snelle resultaten en kostenefficiëntie. Focusgroepen kunnen relatief snel worden georganiseerd en uitgevoerd, waardoor onderzoekers snel toegang hebben tot resultaten. In vergelijking met interviews of user tests zijn focusgroepen vaak kostenefficiënter, omdat meerdere deelnemers tegelijkertijd kunnen worden bereikt.

De grootste nadelen van focusgroepen en hoe je deze kunt ondervangen

• Invloed van dominante deelnemers. In een focusgroep kunnen dominante deelnemers de discussie beheersen en de meningen van andere deelnemers beïnvloeden. Dit kan resulteren in een onevenwichtige bijdrage en de representativiteit van de gegevens beïnvloeden.

Om dit nadeel te ondervangen, kan de moderator actief ingrijpen door deelnemers aan te moedigen om hun mening te delen, door specifieke vragen aan bepaalde deelnemers te stellen en door te zorgen voor een gelijke verdeling van spreektijd. Ook kan het helpen om een goede balans aan te brengen in introverte en extraverte deelnemers, door hier bij de werving al rekening mee te houden.

• Sociale wenselijkheid en group thinking. De aanwezigheid van andere deelnemers kan ervoor zorgen dat sommige deelnemers hun mening aanpassen of hun antwoorden sociaal wenselijk maken. Dit kan resulteren in vertekende gegevens en een gebrek aan eerlijke feedback.

Om dit nadeel te ondervangen, kan de moderator een open en ondersteunende omgeving creëren waarin deelnemers worden aangemoedigd om vrijuit te spreken. Het uitvoeren van online focusgroepen kan ook worden overwogen om dit te ondervangen.

• Beperkte generaliseerbaarheid. De bevindingen van een focusgroep kunnen niet direct worden gegeneraliseerd naar de gehele populatie. Omdat focusgroepen een beperkt aantal deelnemers hebben, kunnen de resultaten subjectief zijn en niet representatief voor de bredere gebruikersgroep.

Om dit nadeel te ondervangen, kunnen onderzoekers ervoor kiezen om meerdere focusgroepen uit te voeren om een breder scala aan perspectieven te verzamelen. Het is ook mogelijk om gebruik te maken van andere onderzoekstechnieken om de bevindingen te toesten. Denk hierbij aan vragenlijsten, diepte-interviews of user tests.

Focusgroepen organiseren

Een goede focusgroep valt of staat met een goede voorbereiding. Hieronder delen we tips voor het werven van geschikte respondenten, tips voor het modereren van focusgroepen en kun je gratis een voorbeeld focusgroep topiclijst downloaden.

Tips bij het werven van respondenten voor focusgroepen

De kwaliteit van je onderzoek staat of valt met de kwaliteit van de respondenten. Om goede resultaten te behalen is het daarom van belang goed stil te staan bij de werving. In dit artikel gaan we uitgebreid in over het werven van respondenten. Hieronder geven we enkele tips specifiek voor het werven van respondenten voor focusgroepen:
 

Tip 1: Werf respondenten die het product echt hebben gebruikt
Voer je een focusgroep uit om vast te stellen hoe gebruikers een bepaald product of dienst ervaren? Zorg er dan voor dat zij de kans hebben gehad om met het product te werken. Zo kun je overwegen om eerst individuele user tests uit te voeren, gevolgd door een focusgroep met de deelnemers.
 

Tip 2: Houd rekening met introversie en extraversie
Het is aan te raden om bij de werving rekening te houden met de persoonlijkheid van de deelnemers, waarbij het werven op introversie en extraversie van toegevoegde waarde kan zijn. Om deze persoonlijkheden te identificeren kun je vragen stellen zoals 'Krijg jij energie door jezelf te omringen met andere mensen?' of 'Ben jij liever in een grote of kleine groep?'.

Tips voor het modereren van focusgroepen

1. Zorg voor een veilige omgeving. Het creëren van een veilige omgeving is essentieel om de deelnemers aan te moedigen vrijuit te spreken. Begin de sessie door de verwachtingen te verduidelijken en benadruk dat alle meningen en perspectieven welkom zijn. Moedig de deelnemers aan om naar elkaar te luisteren, elkaar te respecteren en elkaars mening te waarderen, zelfs als ze het niet eens zijn. Wees alert op eventuele dominante deelnemers en zorg ervoor dat iedereen evenveel spreektijd krijgt.
2. Stel duidelijke en niet-sturende vragen. Het stellen van duidelijke vragen is essentieel om toepasbare inzichten te verkrijgen tijdens de focusgroep. Begin met open vragen om de deelnemers uit te nodigen om vrijelijk te spreken en hun eigen perspectieven te delen. Gebruik vervolgens gerichte follow-upvragen om dieper in te gaan op specifieke onderwerpen of om verduidelijking te vragen. Gebruik zoveel mogelijk niet-sturende vragen. Stel je flexibel op tijdens de focusgroep en wees bereid om vragen aan te passen op basis van de reacties en dynamiek van de groep.
3. Actief luisteren en samenvatten. Als moderator is actief luisteren altijd van cruciaal belang. Door de belangrijkste punten samen te vatten kunnen onduidelijkheden worden vermeden en wek je de indruk dat je respondenten begrijpt en waardeert.

Voorbeeld focusgroep topiclijst en focusgroep-interviewgids

Maak gratis gebruik van ons voorbeeld topiclijst en interviewgids voor het uitvoeren focusgroepen.

Voorbeeld topiclijst downloaden
 

Hoe voer je focusgroepen uit?

Focusgroepen kunnen zowel online als op locatie worden uitgevoerd, afhankelijk van de behoeften en mogelijkheden van het onderzoek.

Online focusgroepen uitvoeren

Het uitvoeren van online focusgroepen is vaak sneller en eenvoudiger op te zetten dan op locatie. Daarbij heeft het als voordeel dat respondenten deelnemen vanaf een omgeving waar zij zich prettig in voelen, wat de kans op group thinking wordt verminderd. Hieronder enkele tips bij het uitvoeren van online focusgroepen:

• Kies een geschikt online platform voor de focusgroep, zoals het platform van User Sense.
• Zorg voor een stabiele internetverbinding en test vooraf de technische aspecten.
• Stuur de deelnemers duidelijke instructies over hoe ze kunnen deelnemen aan de online focusgroep.
• Zorg voor een rustige en goed verlichte omgeving waarin de moderator en deelnemers zich kunnen concentreren.
• Maak gebruik van interactieve tools, zoals polls of chatfuncties, om de betrokkenheid van de deelnemers te vergroten.

Pro tip: wanneer je gebruik maakt van de respondenten en/of de tool van User Sense, worden bovenstaande zaken automatisch voor je ingeregeld.
 

Focusgroep op locatie uitvoeren

Het is natuurlijk ook mogelijk om een focusgroep op locatie uit te voeren. Dit kan zowel op kantoor als op een externe onderzoekslocatie. Bij focusgroepen op locatie is het goed om rekening te houden met de volgende zaken:

• Kies een geschikte locatie die voldoet aan de behoeften van de focusgroep, zoals een vergaderruimte of een speciale onderzoeksruimte.
• Zorg voor voldoende zitplaatsen en comfortabele omstandigheden voor de deelnemers.
• Zorg voor audiovisuele apparatuur, zoals een projector of een groot scherm, indien nodig.
• Zorg voor voldoende voorzieningen, zoals drankjes en snacks, om de deelnemers op hun gemak te stellen.
• Zorg voor een duidelijke bewegwijzering en instructies voor de locatie, zodat de deelnemers gemakkelijk kunnen vinden waar ze moeten zijn.

Focusgroepen analyseren

In het analyseren van focusgroepen kan veel tijd gaan zitten. Over het algemeen geldt dat de analyse van online focusgroepen gemakkelijker is, doordat tools zoals User Sense analysemogelijkheden in het platform hebben zitten. Hieronder hebben de te doorlopen stappen bij het analyseren van focusgroepen voor je samengevat:

1. Automatische transcriptie of zelf transcriberen. Om de analyse van focusgroepen te vergemakkelijken, is het belangrijk om een transcriptie te hebben van de opgenomen sessie. Platforms zoals User Sense bieden automatische transcriptiefunctionaliteit, waarbij spraak naar tekst wordt omgezet.
2. Coderen en thema's identificeren. Het coderen van de transcriptie is een cruciale stap om belangrijke thema's, patronen en onderwerpen te identificeren. Ga systematisch door de transcriptie en markeer en label relevante fragmenten die betrekking hebben op specifieke onderwerpen of thema's.
3. Analyseren en samenvatten. Na het coderen van de transcriptie is het tijd om de gemarkeerde fragmenten te analyseren en te samenvatten. Identificeer patronen, trends, opvallende meningen en inzichten die uit de focusgroep naar voren komen.
4. Interpreteren en rapporteren. Het laatste stadium van de analyse omvat het interpreteren van de verzamelde inzichten en het opstellen van een rapport. Zorg voor een duidelijke rapportage en knip de belangrijkste fragmenten uit de opnames om een highlightvideo te maken waarin de kern van het onderzoek terugkomt. Benieuwd hoe User Sense onderzoeksrapporten maakt? Download ons gratis voorbeeldrapport.

Samenvattend stappenplan bij uitvoeren focusgroepen

1. Doel en planning. Definieer het specifieke doel van de focusgroep en stel onderzoeksvragen op. Plan de sessie, bepaal de deelnemerscriteria en selecteer de juiste locatie en tijd.
2. Deelnemers werven en selecteren. Identificeer potentiële deelnemers die representatief zijn voor de doelgroep. Nodig hen uit om deel te nemen aan de focusgroep en zorg voor een evenwichtige en diverse samenstelling van de groep.
3. Voorbereiding van materialen en faciliteiten. Ontwikkel een topiclijst of discussiegids om de sessie te structureren. Zorg ervoor dat alle benodigde materialen, zoals audio- of videorecorders, notitieblokken en schrijfgerei, gereed zijn voor gebruik.
4. Faciliteren van de focusgroep. Introduceer het doel en de regels van de focusgroep, creëer een ontspannen en respectvolle sfeer, moedig deelnemers aan om vrijuit te spreken, stel open vragen en zorg voor een gelijkwaardige participatie van alle deelnemers.
5. Actieve observatie en documentatie. Observeer de interactie en dynamiek van de groep, maak aantekeningen van belangrijke punten, opmerkingen en non-verbale signalen. Indien mogelijk, neem de focusgroepsessie op voor nauwkeurige analyse.
6. Transcriptie en analyse. Transcribeer de opgenomen sessie naar tekstuele format, identificeer thema's en patronen in de verzamelde gegevens. Gebruik analysetechnieken zoals codering om belangrijke inzichten te onderscheiden.
7. Rapportage van bevindingen. Verwerk de geanalyseerde gegevens in een helder en beknopt rapport. Presenteer de belangrijkste bevindingen, ondersteund door citaten en voorbeelden uit de focusgroep, en gebruik ze als basis voor verdere besluitvorming en actiepunten.